Skyndihjálp á fjöllum
Námskeið á vegum Asgard Beyond

Þriðjudaginn 9. febrúar 2016 var skyndihjálparnámseið á fjöllum í stað hefðbundinnar þriðjudagsgöngu
og mættu hvorki meira né minna en 18 manns sem var frábær mæting :-)
... eða þau Bára, Doddi, Guðný Ester, Guðmundur Víðir, Guðmundur Jón, Gunnhildur Heiða, Heiðrún, Helga Edwald, Hlöðver, Ingi,
Jón Tryggvi, Katrín Kj., Kolbrún, Magnús, Sarah, Sigríður Arna, Svavar og Örn...
og Batman vafraði um svæðið steinhissa á því að aldrei skyldi vera gengið almennilega af stað ! :-)

Aðstæður voru með besta móti... ískalt, logn við skjól af trjánum, snjór yfir öllu, gott pláss í skóginum í Úlfarsfelli
og myrkur þegar leið á svo við fengum nokkrar erfiðar aðstæður...
nema vindinn, úrkomuna og hallann sem vel gæti gerst eins og á Skessuhorni 2009...
en sú saga er í raun mjög lærdómsrík fyrir alla til að lesa og læra af...

Leiðbeinendur voru þeir Jón Heiðar Andrésson og Ragnar Þór Þrastarson
sem eru Toppförum að góðu kunnugir af fyrri námskeiðum og hinum ýmsustu jöklaferðum gegnum tíðina.

Námskeiðinu var skipt upp í fjóra hluta:

Viðbrögð við óhappi:
Kallað á hjálp, hvar, hvað, hvernig?
GPS, KORT, GSM, VHF

Umönnun hins slasaða:
Einangrun, pökkun, sálræn fyrstahjálp

Fyrsta hjálp
(þeir eru ekki formlegir fyrstuhjálpar-leiðbeinendur en farið yfir nauðsynleg atriði)
Skert BHS, blæðing, meðvitunarstig VÁSE, öndun

Verklegar æfingar
Hópnum skipt upp í fjóra hópa og raunveruleg dæmi leyst.

I. VIÐBRÖGÐ VIÐ ÓHAPPI

Fyrst var farið í viðbrögð við slysi og hvernig skyldi kallað á hjálp.
Þar sem ekki er gsm samband kemur VHF talstöðin að góðum notum og þá er rás 16 neyðarrás.
ALLIR sem ganga á fjöll eiga að vera búnir að hlaða niður 112-neyðar-apinu:

http://www.safetravel.is/is/112-iceland-app/

 ...þar sem neyðarkall ber með sér staðsendingu viðkomandi um leið og hringt er
auk þess sem menn geta tilkynnt sig reglulega inn (fimm síðustu sendingar eru vistaðar) með því að ýta á græna takkann
og þá er auðveldara að leita að viðkomandi þar sem menn hafa síðustu meldingar inn frá því hann datt úr sambandi.
Mælt er með því að hringja á rauða takkanum (neyðarkall) þó ekki sé gsm-samband þar sem það skilar sér inn síðar.

-------------

Sjá eftirfarandi upplýsingar frá 112:

 
Einangrunarmotta Jóns Heiðars, neyðarskýli Báru, einangrunarpoki Svavars.

II FYRSTA HJÁLP

Skyndihjálparnámskeið í óbyggðum þar sem lært er hvernig bregðast skal við alls kyns vandamálum eru nánast botnlaus fræði... og Jón Heiðar og Raggi eru ekki lærðir skyndihjálparleiðbeinendur en búnir að læra skyndihjálp í óbyggðum og fóru í gegnum með okkur það helsta sem skiptir máli þegar við lendum í óhappi lengst uppi í fjöllum.

Almennt gildir að
1) Ef það er blæðing skal stöðva hana eins vel og hægt er með öllu tiltæku.

2) Ef er úr lið skal meta blóðflæði og ekki reyna að kippa í liðinn heldur búa um eins og hægt er,
en ef ekkert blóðflæði er niður í útlim (meta distal status) sem er úr lið skal reyna að kippa í liðinn.

3) Ef það er grunur um brot og hægt er að spelka á einhvern hátt, þá skal gera það með því sem við höfum eins og stöfum, sessu o.fl. og þá er gott að vera með bönd, reimar, heftiplástur eða álíka til að binda saman.

4) Verkjastilla má með almennum verkjalyfjum en forðast skal lyfseðilsskyld lyf nema sannreynt sé að viðkomandi hafi tekið þau.
Þjálfari bætti hér við að ekki sé ráðlagt að nota Voltaren eða Voltaren Rapid vegna algengis ofnæmis fyrir því lyfi, af fenginni reynslu því miður. Íbúfen er mun algengara bólgueyðandi lyf.

5) Almennt gildir að gott er að hafa brotinn útlim eða slasaðan hluta í hálegu til að draga úr bjúgmyndun, bólgu og verkjum.

6) Ef viðkomandi er með meðvitund er gott að fá upplýsingar hjá honum um líðan til að meta ástandið, en ef viðkomandi er meðvitundarlaus er ljóst að um alvarlega áverka er að ræða og þá þarf að lesa í líðan með "nonverbal" skilaboðum eins og legu líkamans og útlima, svörun við áreiti, útliti á húð o. m. fl.

Meta þarf meðvitund og tilkynna það í kalli á hjálp þar sem ástandið segir mikið um alvarleikann:

 VÁSE
V-vakandi,
Á-bregst við ávarpi,
S-bregst við sársauka,
E-bregst ekki við

En... sem fyrr segir þá er fyrsta hjálp botnlaus fræði sem tekur marga daga að fara almennilega í gegnum
hvað varðar viðbrögð við slysum í óbyggðunum..

 NB það er nauðsynlegt að hver og einn fari á almennt skyndihjálparnámskeið til að læra að hnoða og blása,
og viðbrögð við aðskotahlut í hálsi o.fl. Slík námskeið hafa margsannað sig að hafa bjargað mannslífum þar sem einstaklingar hafa nýtt þekkingu sína af slíku námskeiði.

Raggi sýndi okkur góða spelku sem er sveigjanleg í allar áttir og þjálfarar ætla að bæta henni í skyndihjálparbúnaðinn sinn í bakpokunum sínum, en þeir eru með alls kyns hluti þar eins og fatla, sáraumbúðir, bönd, kælikrem, hitakrem, teygjubindi, plástra, verkjalyf, orkubita, o. m  fl.

Helsti óvinur fjallgöngumannsins við slys í óbyggðum á Íslandi er kuldinn... og þar er kuldinn af jörðu ekki síst sá mikilvægasti að eingangra sig frá auk varna gegn veðri og vindum. Dæmin sanna að sé vel eingangrað á hliðum og að ofan þá kólnar sjúklingi samt mjög hratt ef hann er ekki einangraður frá kaldri jörðinni. Það er því í forgangi að einangra hinn slasaða frá jörðu sem fyrst og pakka honum svo inn undan veðri og vindum. Leiðbeinendur voru með alls kyns dýnur til að sýna okkur... og við skoðuðum aðra möguleika eins og bakpokana sjálfa, fatnað, einangrunardýnur sem eru í sumum bakpokum o.fl.  Við ræddum í því samhengi hversu fljótt maður er að taka dýnuna úr bunkanum þegar verið er að skammta farangur ofan í bakpokann, og því mikilvægt að vera með dýnu sem er létt og tekur lítið pláss ef maður á annað borð vill vera með slíkan öryggisbúnað með sér en hann getur algerlega skipt sköpum ef einhver þarf að liggja slasaður í einhverja klukkutíma á jörðinni að bíða eftir hjálp - sjá myndir neðar af mismunandi dýnum.

Ef enginn er með dýnu er hægt að nota sessur sem menn eru oft með, einangrunarspjöld úr bakpokanum sem Bára sýndi úr sínum og voru notuð í slysinu á Skessuhorni 2009. Þá má raða bakpokunum saman og leggja undir sjúklinginn en það er meira en að segja það ef hann er illa slasaður því pokarnir eru ekki þægilegi að liggja á. Þá sanna dæmin að almennur fatnaður er ekki vel einangrandi, það þarf að vera einhvers konar loftfylling eða álíka einangrunarfyrirbæri í því sem sett er undir hinn slasaða.

Við skoðuðum neyðarskýli fyrir einn, tvo og fleiri... breiða skal út skýlið (þetta er eins og þunnt teppi) og smeygja því yfir sig og alveg undir að ökklum og pakka þannig öllum hópnum inn - þar sem menn getu þá hlúð að hinum slasaða og beðið eftir hjálp.

Dýnurnar... sú besta var þessi appelsínugula til hægri... en hún er líka þyngst og fyrirferðamest.
Þessi gula er létt og fyrirferðalítil... keypt í BNA fyrir ansi marga peninga...

Neyðaskýlið skal lagt fyrst niður, þá dýnan og loks sjúklingurinn ofan á (gæta að líðan, hreyfigetu, áverkum)
og pakka honum svo inn...

... og þannig eru allir komnir inn í hús og í þónokkru skjóli fyrir veðri og vindum.
Í umræðum kom mjög margt fram sem of langt mál er að taka saman hér...
við lærðum heilmikið á að prófa og velta vöngum...

IV VERKLEGAR ÆFINGAR - RAUNDÆMI:

Að lokinni kennslu var hópnum skipt upp í fjóra minni hópa sem æfðu allir ákveðið tilfelli...
þessi hópur fékk Botnssúlur í versnandi veðri í 600 m hæð þar sem fararstjóri rennur niður og lærleggsbrotnar
og þyrlan kemur eftir 30 mín... sem er lúxus aðstæður í samanburði við Skessuhornið 2009...

Sarah lét ekki íslenskuna flækjast fyrir sér og fékk góða þýðingu frá Helgu Edwald áður en þær ásamt Svavari fóru í að bjarga  Báru og þá kom pokinn hans Svavars að mjög góðum notum, en hann var keyptur í Sports Direkt... og skorað er á alla að kaupa hér með, kostar ekki mikið en einangrar mjög vel og gæti vel skipt sköpum ef á reynir þar sem neyðarskýli er ekki auðveldur kostur fyrir alla að eiga vegna kostnaðar.

Lexían hjá þeim var sú að Báru varð aldrei kalt, hún lá á bestu dýnunni (þeirri þyngstu sem eflaust fýkur fyrst þegar verið er að forgangsraða ofan í bakpokann), og í neyðarplastpoka frá Marmot sem Svavar koma með, varð ekkert kalt á fótunum - hugsanlega af því hún klæddi sig í plastpoka á fótunum (reynsla af hlaupum o.fl. að plastpokar einangra vel frá kulda við langvarandi útiveru!). Hópurinn gerði hlutina ekki í réttri röð sem var fínt til að skerpa vel á því og hann gleymdi að kalla eftir hjálp en fékk svo góða yfirferð á síma-appi með Jóni Heiðari - sem gekk á milli og kenndi mönnum á það - sjá neðar samantekt á því !

Guðmundur Víðir, Kolbrún og Sigríður Arna hlúðu að Jóni Tryggva sem slasaðist og var vel pakkað inn.

Lexían hjá þeim var sú að nálægð líkama annarra gaf áþreifanlegan hita hjá hinum slasaða o. m. fl.

Örn "slasaðist" á Heklu og var með snúinn ökkla.
og Guðný Ester, Hlöðver og Maggi hlúðu að honum...
Lexían þar var sú að gat koma á dýnuna sem Jón Heiðar átti en hún kostaði ekki mikið
og því varð fljótt lítið gagn af henni en Örn fann mjög fljótt hversu kaldur hann var orðinn á stuttum tíma
og hversu hratt honum varð kalt á fótunum en það gilti almennt um alla nema Báru o. m. fl.

Heiðrún, Ingi, Doddi, Gunnhildur Heiða og Guðmundur Jón hlúðu að Katrínu sem varð frekar seint kalt? og helstu lexíur þeirra voru að það var gott að hafa góða sálræna skyndihjálp liggjandi svona á jörðinni (Gunnhildur Heiða), fótkuldinn kom fljótt o. m. fl.

Jón Heiðar og Raggi flökkuðu á milli og fóru yfir atriðin með okkur, hvað gekk vel og hvaða vangaveltur við vorum með...
Hér að fara í gegnum VHF-talstöðina með Inga og Dodda.

Batman hafði miklar áhyggjur af eigendum sínum sem báðir "lágu slasaðir á jörðinni" lon og don...
 og skildi ekkert í þessu hangsti í stað þess að njóta óbyggðanna með því að ganga eins og vanalega ! :-)

Spelkan hans Ragga kom sér vel í þessari útfærslu þegar sjúklingur liggur með andlitið upp og verið er að pakka honum inn
og andlitið kæfist þá ekki.

Sjá spelkuna hér.

Jón Andrés sýndi okkur Gaia-appið sitt... hann notast fyrst of fremst við gps í símanum sínum nú orðið í stað gps
og er með nokkur forrit til stuðnings eftir því hvað er verið að gera...

Overview

GaiaPro provides extra features and maps, on iOS, Android, and gaiagps.com. You get access to Mapbox aerial and roadmaps, and you can create and download layered maps.

On the website, GaiaPro members can print maps and make routes.

In the app, GaiaPro members get tides, and extra weather information from Wunderground.

https://itunes.apple.com/us/app/gaia-gps-topo-maps-trails/id329127297?mt=8

Besta en þyngsta og fyrirferðamesta dýnan...

Næst besta og fyrirferðarlítil dýna... en rándýr og keypt í BNA...

Hér er hún í fullri stærð hjá Helgu Edwald.

Eftir verklegu æfingarnar fórum við yfir hvert tilfelli fyrir sig
og ræddum lexíurnar, sem voru svo miklu fleiri en hér er tekið fram...
Endilega sendið mér helstu lexíur hver hópur !

http://skoli.landsbjorg.is/Open/CurriculumDetail.aspx?Id=1 og

https://www.landsbjorg.is/assets/bjorgunarskolinn/fyrsta%20hj%C3%A1lp%202%20-%20gl%C3%A6rur.pdf

...hlaða niður 112-appinu, kunna að lesa staðsetningu af gps, spara rafmagnið á símanum, fara á skyndihjálparnámskeið, vera með einhvers lags einangrunardýnu í bakpokanum, hindra ofkælingu fljótt og vel, kaupa Marmot-neyðar-plastpokann hans Svavars í SportsDirekt (kostar lítið= allir geta keypt hann!), vera með neyðarskýli í bakpokanum ef mögulegt er, stöðva blæðingu fljótt og vel, búa um brotinn útlim eins og aðstæður leyfa, meta blóðrás ef úr lið og ekki kippa í lið nema hún sé stöðvuð/verulega skert, hlaða niður gaiagps.com appi eða álíka, muna að halda yfirvegun, halda hópinn, halda sér heitum, vera alltaf með nóg að drekka og borða í bakpokanum, vera alltaf með allan búnað með sér, pakka alltaf niður og vera með hlý föt með sér ef ske kynni að maður þarf að halda kyrru fyrir í nokkra klukkutíma, muna að vera góð hvert við annað ef á reynir, hlúa vel að hinum slasaða og veita honum sálræna skyndihjálp, lesa sér til um skyndihjálp í óbyggðum, horfa á þætti/kennslu um slíkt á veraldarvefnum,læra af reynslu annarra og manns sjálfs og ræða þessa hluti í hvert sinn sem slys verða á fjöllum... sbr. slysið um daginn á Skarðsheiðinni 2016 sem á að skerpa enn meira á mikilvægi þess að vera með jöklabrodda í löngum, bröttum snjóbrekkum og láta ekki keðjubroddana fara með mann of langt, of hátt og of bratt... o. m. fl. sem festist í minnið og kallast ósjálfrátt fram ef við skyldum einhvern tíma þurfa að nýta það sem við lærðum á þessu frábæra námskeiði... en reynslan af Skessuhorninu 2009 segir allt sem segja þarf um hversu mikið það reynir á alla þessa hluti þegar óhöpp verða í ísköldum raunveruleikanum...

Takk kærlega fyrir okkur Jón Heiðar og Ragnar hjá www.asgardbeyond.is
... og takk allir fyrir frábært kvöld, þetta var virkilega skemmtilegt og lærdómsríkt að fara í gegnum saman !