Þórðarhyrna á Barðaströnd
"Í túninu mínu" Toppfaraáskorunin árið 2020
Steinar Ríkharðsson

Fyrir þessa áskorun ætla ég að leyfa mér að sveigja reglurnar aðeins og skrifa um svæði sem ég kynntist ekki fyrr en á fullorðinsárum.  Ég er uppalinn á Hvanneyri í Borgarfirði og þykir að sjálfsögðu mjög vænt um það svæði.  Á unglingsárum fór í nokkrar fjallgöngur á þeim slóðum en göngubakterían gerði ekki vart fyrir sig af alvöru fyrr en þó nokkru síðar.  Þegar ég kynntist eiginkonu minni upp úr tvítugu fylgdi með í pakkanum að dvelja í fríum hjá foreldrum hennar sem voru bændur á Breiðalæk á Barðaströnd.  Með tímanum tók ég miklu ástfóstri við þetta svæði og má segja að þarna hafi áhuginn á göngum kviknað fyrir alvöru.  Þannig að mér finnst óhætt að segja að fyrir mig sem göngumann séu þetta á sinn hátt mínar heimaslóðir.  
Barðaströndin hefur upp á margt að bjóða fyrir göngufólk, hvort sem maður er að leita eftir göngum á fjallstinda, fara gamlar þjóðleiðir, eða bara njóta kyrrðarinnar í ósnortinnar náttúru.   Samgöngur nútímavæddust tiltölulega seint þarna og ótrúlega stutt í raun síðan fólk fór þarna fótgangandi yfir heiðar í hversdagslegum erindum.   Afi eiginkonu minnar, Kristján Þórðarson fæddur 1925, er uppalinn þarna í sveitinni og hefur haft frá mörgu að segja frá fyrri tíð.  Hann skrifaði fyrir nokkrum árum litla bók með syni sínum sem kallast Vegir og Vegleysur með frásögnum, minningum og staðháttalýsinum tengd samgöngum um sveitina fyrr á árum.  Fyrir nokkrum árum skrifaði Elva Björg Einarsdóttir, ættuð frá Seftjörn, býsna yfirgripsmikla göngubók um Barðastrandarhrepp og heldur úti heimasíðu með lýsingum á gönguleiðum um svæðið, (www.bardastrandarhreppur.net).

 
Ég ákvað fyrir þessa áskorun að velja einhverja góða leið um þessar slóðir til að skrifa um, einhverja fjölbreytta og aðgengilega gönguleið.  Fyrir valinu var ganga á Þórðarhyrnu á Hagafjalli, gengið upp Miðhliðardal og niður Hagadal.  Þessi leið liggur um slóðir sem ég hef margoft farið um í ýmsum útgáfum.   Ég gekk því þessa leið í ágúst nú í sumar hér á eftir kemur lýsing á leiðinni.

Horft inn Miðhlíðardal

Leiðin hefst í mynni Miðhlíðardalsins, vestan við ánna, þar sem hægt að keyra upp afleggjara að bænun Hrísnesi.  Leiðin liggur upp Miðhlíðardalinn sem er þröngur og með jöfnum halla upp í mót, og víða er hægt að fylgja kindagötum.   Í dalbotninum rennur Miðhlíðará, á köflum í all djúpum giljum með skemmtilegum bergöngum og fossum.   Yfirleitt þegar ég hef verið þarna á ferðinni hefur verið lítið í ánni eins og verða vill á sumrin, en í þetta skipti höfðu verið töluverðar rigningar skömmu áður og áin því öllu svipmeiri en ég hafði séð hana áður.

  
Selkollufoss í Miðhlíðardal

 
Í botni Miðhlíðardals

Í um 350 m hæð tekur dalurinn afgerandi enda og við tekur aflíðandi heiði, og maður tekur stefnuna í norð-austur á um það bil lægsta hluta fjallshryggjarins sem teygir sig frá Haukabergsfelli að Múlahyrnu, þar sem Þórðarhyrna og Hagatafla er hæstu punktarnir.   Þegar ég geng um heiðarnar þarna er ég oft á útkikki eftir fjallagrösum og á þessu svæði rambaði ég fram á rambaði ég eitt árið fram á það mesta sem ég hef nokkru sinni séð.   Eftir aflíðandi göngu inn eftir heiðinni leitar maður uppgöngu á hrygginn þar sem hentugt er og heldur svo áfram norður eftir háhryggnum, sem er stórgrýttur á köflum, í átt að hátindinum, Þórðarhyrnu.  

 
Varðan á toppi Þórðarhyrnu.  Skarðabrúnir í baksýn

Þórðarhyrna er 608m há, sjónarmun hærri en Hagatafla.  Af Þórðarhyrnu sést vel yfir fjöll og heiðar sem umlykja hina eiginlegu Barðaströnd.  Til vesturs er fjallshryggurinn Skarabrúnir sem skilur að Barðaströnd og Rauðasand og þar innar í landinu Kleifaheiði.  Til norðurausturs er nokkuð víðfeðm heiði sem kallast vatnadalir og upp af þeim vatnaskil yfir í Arnarfjörð, þar sem hæst rísa Skarðsfell og Hádegisfjall.   Fjær glittir í Hornatær og Lónfell og fjöll norðan Arnarfjarðar.  Til austur rís Hamarsfjall hæst út við ströndina.  

 
Vatnadalir.  Skarðsfell og Hádegisfell fyrir miðri mynd

Eftir stopp á fjallstindinum liggur leiðin niður hinu megin, til norðausturs niður í Hagavatnadal.  Þægilegt er að fylgja misgengi sem liggur í ANA frá tindinum niður í dalinn.  Þegar komið er niður í um 400 m hæð fylgir maður hlíðinni til austurs í c.a. 1,5 km þar til komið er framfyrir Fellsfót sem kallaður er og þá er beygt til suðurs niður í botn Hagadals.  Nálægt þar sem tvær meginkvíslar renna saman í Hagaánna eru þústir af seljum sem hér hafa verið á öldum áður, og hafa greinilega verið allmikil mannvirki.  Ekki hef ég tölu á því hversu oft ég hef komið hér við.  Þarna nærri er smá graseyri við ánna þar við fjölskyldan fórum í tjaldútilegu fyrir margt löngu, og maður getur ekki annað en litið þar við.  

 
Tóftir Seljanna í borni Hagadals

Eins og fyrr sagði eru árnar þarna oftast frekar rýrar á sumrin og vandræðalítið að komast yfir Hagaánna en í þetta skiptið var það þrautin þyngri að finna stað til að stikla þurrum fótum yfir.  En þegar það hafðist liggur leiður eftir fjallshlíðinni út dalinn.  Innri hluti hlíðarinnar kallast Smjörhlíðar en utar Drangahlíðar eftir klettadröngum sem  myndast hafa úr mjóum berggangi sem gengur út úr hlíðinni.  Efst er nokkuð áberandi hak ofan í bergganginn og sögur segja að fífldjarfir piltar hafi stokkið þarna yfir þegar menn hafa verið þarna á ferð í smalamennskum.  

 
Drangarnir

Á þessum slóðum í dalnum voru á árum áður geymd þarfanaut sveitarinnar í girðingu.  Það var víst ekki alltaf einfalt mál að drösla þaðan gömlum tuddum um sveitina.  Þegar um kílómetri ef eftir á göngunni út dalinn kemur maður að smálæk sem rennur niður úr Skálargili og þar fyrir ofan er allstór hvilft í fjallinu sem kallast Heimri-skál, þar sem “heimri” merkir ytri eða ysti.  Þarna upp í “skálina” hef ég rölt ótal sinnum og þar er nánast hægt að ganga að logni vísu.  Þarna um skálina liggur líka stysta leiðin þegar gengið er á Hagatöflu.  
Síðasti spölurinn liggur meðfram skógræktargirðingu, þar sem tengdaforeldrar mínir hafa staðið í ræktun undanfarin ár, og svo niður gömlu heimreiðina að Breiðalæk frá því þjóðvegurinn lá ofan við bæinn.  

 
https://www.wikiloc.com/hiking-trails/thordarhyrna-a-hagafjalli-54670399
Samtals gera þetta um 16 km með 600 m hækkun, í þægilegu göngulandi að mestu leyti.  Hagaáin er sjaldnast farartálmi eins og í þetta skiptið, a.m.k. að sumri til, en þá er alltaf valkostur að þvera hana í tveimur minni kvíslum ögn innar í dalnum.